مطالعات عثمانی
پایگاه مطالعات عثمانی: شاید جالب باشد بدانید که در زمان سلطان عبدالحمید دوم مدالی داده می‌شد که تنها مخصوص زنان بود.
این مدال که با سه درجه مختلف برای زنان موفق در امور خیر داده می‌شد، نشان شفقت نام داشت. شکل مدال شفقت به گونه‌ای بود که داخل ستاره پنج‌پر و در وسط آن امضای سلطان عبدالحمید و در زیر امضاء تاریخ ۱۲۹۵ (۱۸۷۸) قرار داده می‌شد.
تاریخ مدال افتخار در عثمانی
مدال‌های افتخار که با هدف بزرگداشت به افرادی با موفقیتی برجسته و موثر در امور دولتی اعطا می‌شد، در عصر کلاسیک عثمانی جایگاهی نداشت. در عوض سلاطین به افراد موفق خلعت، تاج گل و شمشیر می دادند که دو تای آخر آن نگین دار بود. اولین مدال‌های افتخار در امپراتوری عثمانی در دوران سلطان سلیم سوم داده شده که این سنت تا ۱۲۰ سال بعد ادامه یافت.
اولین مدال اعطایی در عثمانی
اولین مدال‌ها در امپراتوری عثمانی با نقش‌های گل‌دسته، ستاره و شمسه تزئین شد. بعدها شکل مدال‌ها در دوره سلطان سلیم سوم و سلطان محمود دوم با شکل‌های مختلف در ادبیات عثمانی جای گرفتند. هر از گاهی هم روی مدال و در قسمت امضاء و نشان پادشاه، همراه با تاریخ آن مدال کلمات “سرپرستی”، “صداقت”، “تلاش”، “شجاعت”، “عدالت”، “حریت” یا “انسانیت”، “معاونت” نوشته شده است.
گفتنی است، محل نصب مدال‌ها در روی لباس بر اساس نظام‌نامه خاصی به فرد موردنظر گفته می‌شد. مدال‌های جواهرنشان با برگزاری یک مراسم، به صورت ویژه و از جانب شخص پادشاه برسینه فرد مورد تقدیر نصب می‌گردید.
اگر فرد لایق دیده شده برای مدال در خارج از پایتخت بود، مدال و گواهی نشان اعطایی توسط یکی از اعضای بلندپایه حکومتی به استان موردنظر انتقال یافته و با برگزاری مراسمی توسط مهم‌ترین شخص حکومتی آن استان نصب می‌گردید.
نشان شفقت چیست؟
در دوران سلطان عبدالحمید دوم اعطای نشان‌های قبلی ادامه پیدا کرد. با این حال، عبدالحمید دوم ایجاد نشانی جدید برای بانوان را ضروری دانست. این نشان که با سه درجه مختلف برای زنان اعطاء می‌شد، نشان شفقت نام داشت. درجات اول و دوم این نشان‌ها جواهرنشان بود و برای زنانی که از نظر مادی و معنوی کار خیری انجام داده بودند، اعطاء می‌شد. دقیقا در وسط این نشان امضای “الغازی” عبدالحمید دوم و در زیر آن تاریخ ۱۲۹۵ نوشته شده بود. کلمات “حمیت، انسانیت ، معاونت” بر روی دایره سبز اطراف خانه امضاء قرار می‌گرفت. بازوهای ستاره از مینای سرخ ساخته شده بود و نوک‌های ستاره به شکل یک توپ تمام می‌شد. نشان با دسته‌گلی به شکل ماه و ستاره که از مینای سرخ ساخته شده بود به روی روبان نصب می‌شد. درجه اول علاوه بر این دارای یک مدال شمسی دیگر بود که در سمت چپ سینه قرار می‌گرفت. نشان‌های درجه دوم و سوم و مدال شمسی درجه یک با سنگ‌های نیمه قیمتی تزئین می‌شدند. زمینه مدال سفید بود و در کناره‌های آن از نوارهای سبز و قرمز استفاده می‌شد.
مدال شفقت به چه کسانی اعطاء می‌شد؟
نشان‌های عثمانی ازجمله نشان‌هایی بودند که به هنگام مرگ افراد پس گرفته نمی‌شد و به عنوان خاطره برای وارثان وی باقی می‌ماند. (دیگر نشانی که پس گرفته نمی‌شد نشان خاندان آل عثمان بود.)
نشان شفقت، برای نخستین بار در تاریخ عثمانی به خانم لایارد همسر آقای هنری لایارد سفیر انگلستان داده شد. علت آن نیز کمک خانم لایارد به پناهجویانی بود که به هنگام جنگ سال ۱۸۹۳ از بالکان فرار کرده بودند.
آرتور کان دویل نویسنده رمان پلیسی شرلوک هولمز که رمان محبوب سلطان عبدالحمید بود، در خاطراتش می‌نویسد: هنگامی که به استانبول آمدیم، سلطان عبدالحمید برای من نشان مجیدیه و برای همسرم نشان شفقت اعطاء کرد.
شاید خالی از لطف نباشد بگوییم که شرلوک هولمز برای اولین بار به دستور سلطان عبدالحمید دوم ترجمه شد.
از جمله افراد دیگر یکه مفتخر به دریافت نشان شفقت شد نویسنده و مترجم شناخته شده ترک خالده ادیب آدیوار بود. او متولد سال ۱۸۸۴ بود و در کودکی زبان انگلیسی را یادگرفت. آدیوار از شناخته شده ترین اساتید زبان و ادبیات انگلیسی در اواخر عثمانی و اوایل جمهوریت است که کرسی این رشته در دانشگاه استانبول را پایه گذاری کرد. او در جوانی و دوره سلطان عبدالحمید کتاب “مادر” جیکوب ابوت نویسنده آمریکایی کتاب‌های کودکانه را ترجمه کرد. کتاب در سال ۱۸۹۷ چاپ شد و در سال ۱۸۹۹ به دلیل این ترجمه‌اش توسط سلطان عبدالحمید با نشان شفقت مورد تمجید قرار گرفت.
در مورد خالده ادیب آدیوار بیشتر بخوانید: ژاندارک ترک؛ خالده ادیب آدیوار
از دیگر دارندگان مدال شفقت خدیجه نقیه خانم است. خدیجه نقیه خانم نویسنده فرهنگ‌لغت “لغات فارسیه” است که در دوران محمد رشاد برای برخی از شاهزاده‌ها و سلطان‌ها معلمی کرده بود. او توسط عبدالحمید با نشان شفقت مورد تقدیر و تمجید قرار گرفت.
از دیگر دارندگان این نشان میتوان به افراد زیر اشاره کرد: برای فاطمه مزین خانم، مدیر مدرسه صنعتی دخترانه اوسکودار و حافظه فاطمه خانم معلم سطح یک مدرسه صنعتی دخترانه لیلی، نشان شفقت درجه دو؛ و برای جمیله خانم معلم سطح یک مدرسه صنعتی دخترانه روزانه آکسرای نشان شفقت درجه سوم اعطاء شده است. علاوه بر این افراد برای نگار خانم که شاعر بود و فاطمه علیه توپوز اولین رمان نویس زن ادبیات ترکی نیز نشان شفقت داده شده است.
