حیات و فعالیت‌های پدر نقاشی نوین و باستان‌شناسی عثمانی: عثمان حمدی‌بیگ + آثار

پایگاه مطالعات عثمانی: عثمان حمدی بیگ در ۳۰ دسامبر ۱۸۴۲ در استانبول به دنیا آمد. پسر صدراعظم ابراهیم ادهم پاشا و برادر خلیل ادهام (الدم) و اسماعیل غالب است. خانواده وی نقش مهمی در پرورشش به عنوان فردی جامع الاطراف داشته‌اند. مدرسه ابتدایی را در بشکتاش آغاز کرده و در سال ۱۸۵۶ در مکتب معارف عدلیه ثبت نام کرد. در سال ۱۸۵۷ برای تحصیل در رشته حقوق به پاریس فرستاده شد. در اینجا ضمن ادامه تحصیل در رشته حقوق، در مدرسه عالی هنرهای زیبا پاریس نیز دروس نقاشی را گذراند و به باستان شناسی پرداخت. با توجه که علاقه وی به هنر و به ویژه نقاشی از درس حقوق بیشتر بود، در کارگاه‌های ژان لئون گروم و بولانگر نقاشان معروف زمان خود شروع به کار کرد. وی در سال ۱۸۵۸ به صربستان و وین رفته تحقیقاتی در خصوص موزه‌ها و نمایشگاه‌های نقاشی انجام داد. در سال ۱۸۶۷ به همراه سلیمان سید و شکر احمد پاشا که در همان سال‌ها برای تحصیل به پاریس اعزام شده بودند، در نمایشگاه بین المللی پاریس شرکت کرد. عثمان حمدی و دوستانش که به سبب این نمایشگاه مدال دریافت کردند، احتمالا وظایفی در غرفه ترکیه برعهده داشته‌اند. عثمان حمدی بیگ در پاریس با یک دختر فرانسوی ازدواج کرد که حاصل این ازدواج ۲ دختر بود و البته این وصلتبیش  از ۱۰ سال دوام نیاورد. بعد از ۱۲ سال زندگی در پاریس در سال ۱۸۶۹ به استانبول بازگشت. در پی پیشنهاد پست مدیریت امور اجنبیه ولایت توسط مدحت پاشا فرماندار بغداد به وی، آن را قبول کرده راهی بغداد شد. دو سال در بغداد مانده و به فعالیت‌های نقاشی خود ادامه داد. در این میان فرصت انتقال افکار خویش درباره فرهنگ غرب را به احمد مدحت که در بغداد حضور داشت، یافت. در سال ۱۸۷۱ به استانبول بازگشته و معاون مدیر تشریفات خارجی کاخ شد. بین سال‌های ۱۸۷۱-۱۸۷۲ دو نمایشنامه تئاتر به نام‌های “دو هندوانه نمی تواند در یک صندلی جا بگیرد” و “Cerf Volant” (بادبادک) نوشت. در سال ۱۸۷۳ به عنوان کمیسر نمایشگاه بین المللی افتتاح شده در وین منصوب شد. در اینجا هم با یک دختر فرانسوی دیگر ازدواج کرده و از این ازدواج صاحب سه دختر و یک پسر شد. در سال ۱۸۷۵ دبیر امور اجنبیه وزارت خارجه شد. هنگامی که عبدالعزیز در سال ۱۸۷۶ از سلطنت برکنار شد، وی نیز از این سمت برکنار شده و به عنوان مدیر مطبوعات اجنبیه منصوب شد.در سال ۱۸۷۷ به عنوان مدیر ساختمان ششم شهرداری بی اوغلو منصوب شد و تا پایان جنگ عثمانی و روسیه بین سال‌های ۱۸۷۷-۱۸۷۸ در این سمت باقی ماند. بعد از پایان جنگ خدمات دولتی را ترک کرده و به صورت متمرکز مشغول نقاشی شد. وی در دو نمایشگاه نقاشی در سال‌های ۱۸۸۰ و ۱۸۸۱ در استانبول شرکت کرد. در سال ۱۸۷۷ یکی از هشت عضو کمیسیون موزه وابسته به وزارت معارف شد. با مرگ فیلیپ آنتون دتیر مدیر موزه همایون در سال ۱۸۸۱ به عنوان مدیر موزه منصوب شد.

بنابراین دوره جدیدی در موزه شناسی ترکیه آغاز شد. کار وی در زمینه فرهنگ و هنر با مدیریت موزه شدت گرفت. با تلاش عثمان حمدی که قصد داشت همه آثار با ارزش تاریخی و هنری داخل مرزهای امپراتوری عثمانی گرد هم آورد، موزه سی ساله همایون به مجموعه موزه‌های باستان شناسی استانبول تبدیل شد. ابتدا مرمت کاخ چینی‌کاری شده را آغاز کرده و چینی‌هایی را که در تعمیرات قبلی با گچ پوشانده شده بود، آشکار کرد. در سال ۱۸۸۲ تلاش کرد تا یک ساختمان جدید برای موزه ساخته شود. اولین قسمت موزه جدید که طراحی آن را به معمار والاری سپرده بود، در سال ۱۸۹۱، قسمت دوم آن در سال ۱۹۰۳ و قسمت سوم نیز در سال ۱۹۰۷ افتتاح شد. در این دوران کتابی به نام اصول معماری عثمانی به زبانهای ترکی و فرانسه منتشر کرد. بعد از تعمیر کاخ چینی‌کاری شده، ساختمانی برای مکتب صنایع نفیسه ساخت. یک کادر آموزشی از معلمان غیرعثمانی آموزش دیده در خارج از کشور که چهره‌سازی بلد بودند، تشکیل داد و به این صورت با علم چهره‌سازی وارد صنعت نقاشی و مجسمه‌سازی شد. وی همچنین آموزش هنر مجسمه سازی را با افتتاح بخش تراشکاری در مدرسه، آغاز کرد.

عثمان حمدی که بین سال‌های ۱۹۱۰-۱۸۸۲ مدیر مکتب صنایع نفیسه بود از سال ۱۸۸۳ شروع به تدریس کرده و در سال ۱۸۸۴ نظام‌نامه جدید آثار عتیقه را صادر و به اجرا درآورد که بر اساس آن آثار قدیمی اموال دولتی بودند و خارج کردن آن‌ها ممنوع بود. این نظام‌نامه به عنوان تنها قانون فعال مرتبط با آثار قدیمی در ترکیه بود که تا ۱۹۷۳ اهمیت خود را حفظ کرد. حفاری‌های زیادی را به عنوان مدیر موزه همایون به انجام رساند. با مدیریت برخی از حفاری‌ها به عنوان اولین باستان شناس ترک نام خود را ثبت کرد. وی در زمان مدیریت موزه حفاری‌های کوه نمرود، سایدا، لاگینا، ترالس (آیدین)، آلاباندا، رقعه، بوغاز کوی، آلاجا هویوک، آکالان، لانگازا، ساکچاگوزو، سیدامارا، بوزویوک، رودوس، تاشوز (بوزجا آدا)، یورتان، نوتیون، کاده، گوریکوس، تدمور، محمودیه (سپارا) انجام گرفت. در حفاری شلیمان در ترووا شرکت کرد. در سال ۱۸۸۷ همراه با دیموستن بالتاجی بیگ حفاری مشهور سایدا را که سارکوفاژی ها یا تابوت های ساخته شده از سنگ آهک “آغلایان قیزلار” و “اسکندر” کشف شده بودند، آغاز کرد. در حفاری س. هومان در برگاما و تحقیقات کوه نمرود حضور یافت. تحقیقاتی در حوالی شهر آیدین ترکیه انجام داده و حفاری لاگینا در نزدیکی میلاس را مدیریت کرد. وی کتاب‌های ” Le tumulus de Nemroud-Dagh” همراه با ی. اوسکان در سال ۱۸۸۳، ” Les ruines d’Arslan-Tasch” در سال ۱۸۸۹ و ” Une nécropole royale de Sidon” همراه با ت. ریناخ در سال ۱۸۹۲ را نوشت.

تندیس عثمان حمدی‌بیگ در موزه باستان‌شناسی استانبول
تندیس عثمان حمدی‌بیگ در موزه باستان‌شناسی استانبول

یکی دیگر از استعدادهای عثمان حمدی که دارای شخصیتی جامع الاطراف بود و باید بر آن تأکید کرد، نقاشی وی است. امروزه بیشتر با نام نقاش عثمان حمدی شناخته می‌شود. به ویژه در کنار نقاشی‌های ترکیبی فیگوردار و پرتره‌ها، در حوزه مناظر طبیعی، طبیعت بی‌جان، پرتره سیاه قلم و نقش‌نگارها نیز کار کرده و برای نقاشی ترکی یک ترکیب فیگوردار اضافه کرده و در این راه پیشرو شد. عثمان حمدی بعد از پدید آوردن نقاشی‌های ترکیبی فیگوردار و فیگور قدبلند در مسیر آکادمیک تحت تأثیر استادش گرومه قرار گرفته و نقاشی‌هایی به سبک خاورشناسی خلق کرد. در تابلوهایش برخلاف شرق‌شناس نزدیک وی، زیبایی‌های هنر شرق به ویژه ترکیه را به نمایش گذاشت. فیگورها را در فرم با اعتماد به نفس، مقاوم و با اندیشه رسم کرده و داخل کومپوزیسیون با لباس‌های مناسب موضوع و در شرایطی که جلب توجه‌کند، قرار داد. در نقاشی او از لباس های مختلف، “لباس عثمانی” که به نمایشگاه وین ۱۸۷۳ ارسال شده بود، تأثیر فراوانی داشت. اگرچه در برخی از نقاشی های وی این تصور وجود داشت که او می خواهد توجه مخاطبان را به لباس و حرکات فیگورها جلب کند اما تأکید اصلی وی بر عناصر معماری به ویژه تزئینات مربوط به معماری بود. در تابلوهای خود گاهی از معماری به عنوان زمینه استفاده کرده فیگور را در پیش زمینه قرار می‌داد، گاهی اوقات نیز ضمن حفظ جلوه های معماری فیگور را در آن قرار داد. او در آثار خود دروازه‌های مساجد و مقبره‌ها و نوشته‌های روی آنها، کارهای روی سنگ و چوب، تزئینات چینی روی دیوار، خوشنویسی‌ها، پارچه‌های براق، مروارید منبت کاری شده، مبلمان عاج و استخوان، گلدان های بخور، شمعدان‌ها، ظروف روغن، کلاه‌های جنگی، شمشیرها و سلاح‌ها را در نتیجه مشاهده عالی در یک خط صحیح قرار داده و تحت یک تکنیک دقیق نقاشی کرده است. در آثار او میتوان مشاهده کرد که که عثمان حمدی عناصر نامربوط را در یک چیدمان با یکدیگر اداره می کند. او همچنین از عکس‌های خودش در ژست‌های مختلف برای چهره‌های مردانه استفاده کرد. گاهی اوقات در یک تابلو در لباس‌ها و حالت‌های متفاوت و نماهای دوگانه یا سه‌گانه قرار گرفت.

وی اولین شخصی بود که در نقاشی ترکی به مسئله زنان پرداخت و زنان را نه تنها به عنوان یک پرتره بلکه در زندگی روزمره در موقعیت برابر مردان نشان داد. تعداد پرتره های ساخته شده توسط عثمان حمدی از نقاشی‌های مضمون وی بیشتر است. وی علاوه بر اینکه بیشتر اوقات پرتره افراد خانواده را رسم می‌کرد، قیافه‌هایی را که برایش جالب بود را نیز به روی کاغذ آورد. از میان افراد مهم سیاسی آن دوران، دیده می‌شود که تنها پرتره انور بیگ را رسم کرده است. همه این پرتره‌ها در تکنیک نقاشی رنگ روغن است، همچنین پرتره‌های ذغالی جوانی نیز وجود دارد. در تابلوهایش بیشتر با استفاده از عکس آثاری به سبک وحدت بخش با اصول مونتاژ ایجاد کرده است. در کمپوزیسیون‌هایش نظم محیطی روشن و قابل فهم، وضوح آشکاری که اجازه توهم نوری را نمی‌دهد، نور گسترده و شفاف، استفاده دقیق و وابسته به سطح از یک رنگ دیده می‌شود. به هنگام استفاده از روشنایی و سایه برای ایجاد فرم، به رنگ ذاتی آن کالا پایبند ماند.

عثمان حمدی که آثار او در موزه ها و مجموعه های مختلف در ترکیه و خارج از کشور یافت می شود، خروج از مسجد، ماهیگیر، خواندن قرآن در یشیلجام، فروشنده فرش، چشمه آب حیاط، حمام، مربی لاک پشت، زنان در مقابل دروازه مقبره، اسکی هیسار، زن میموزا و درویش در آرامگاه شاهزاده، از کارهای مهم وی بوده است. عثمان حمدی که در کنار شخصیت نقاش، باستان شناس، موزه شناس و نوسینده‌گی‌اش، دانشمندی، مدیریت، دیپلمات بودن ، موفقیت در بروکراسی‌اش قابل توجه بود تا آخر عمرش با تلاشی بی پایان کار کرد و بعد از بیماری کوتاه مدت‌اش در ۲۴ فوریه ۱۹۱۰ در عمارت کوروچشمه چشم از جهان فرو بست. عثمان حمدی مطابق وصیت نامه‌اش که نماز تشییع جنازه‌اش نیز در مسجد ایاصوفیه اقامه شد، روی شیب جنگلی پشت خانه مزرعه‌ای وی که به عنوان خانه تابستانی در اسکی حصار ساخته بود و آنجا را بسیار دوست داشت، دفن شد و بر روی آن سارکوفاژی‌ها و سنگ نوشته‌های دوره سلجوقیان آورده شده از آناتولی قرار داده شد.

مولف: فیلیز گوندوز

 

در ادامه تعدادی از تابلوهای عثمان حمدی‌بیگ را می‌بینید.

برای مشاهده بخش نخست آثار او کلیک کنید.

 

همچنین ببینید

مجموعه آهنگ‌های سلاطین عثمانی (۱۶)؛ بوسه‌لیق سازنده

پایگاه مطالعات عثمانی: در ادامه معرفی آهنگ‌های ساخته شده توسط پادشاهان عثمانی به معرفی قطعه …

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *