آشوریان استانبول، از عثمانی تا به امروز

پایگاه مطالعات عثمانی: حضور آشوری ها در استانبول به قرن ها پیش باز می گردد. هلنا (۲۵۰-۳۳۰)، مادر کنستانتین (۳۰۶-۳۳۷)  امپراتور روم شرقی،  تئودورا(۵۲۷-۵۴۸) همسر لوستینیانوس (۵۲۷-۵۶۵) امپراتور روم شرقی و یوحنّای زرّین‌دهان(۳۴۷-۴۰۷)، اولین اسقف اعظم کلانشهر استانبول(میتران)، ازجمله آشوری هایی هستند که در تاریخ استانبول نقش مهمی داشتند.(۱)

حضور فردی و گروهی آشوری ها در آناتولی به ۱۹ قرن پیش بر می گردد. با آنکه مشخص است که قبل از فتح استانبول، آشوری ها و کلیساهای آنها در استانبول وجود داشته اند، اما اثری از رهبری تشکیلاتی و یا نهاد عالی روحانی مخصوصی برای آن ها، دیده نشده است که همان وضعیت پس از فتح نیز ادامه داشته است.(۲)

البته روحانیون آشوری در سال ۳۸۱ در استانبول و در سال ۴۵۱ در مجالس کاداکوی حضور داشتند، با این حال در این شهر تشکیلاتی ترتیب نداده بودند. در سال ۵۴۲، گاسانی ملیکی هاریس ب. یاکوب بارادئوس (اسقف اورفا ، ۵۴۲-۵۷۸)، با تشویق کبله (۵۲۹-۵۶۹) و حمایت تئودورا، امپراتور آشوری بیزانس، به عنوان “تیبلووی” (اسقف جهانی) منصوب شد، اما او نیز همچنان برای آشوری های استانبول کلیسا ایجاد نکرد. (۳)

آشوری‌های استانبول هیچ وقت یه شکل یک فرقه یا مذهب یک شکل نبودند. آشوری‌ها درحالی به حیات خود در استانبول ادامه می دهند که بدنه اصلی آن ها را ارتدوکس ها تشکیل می دهند. چراکه آشوری های کلدانی در سال ۱۴۴۵ و در سال ۱۷۸۲ نیز آشوری های کاتولیک از کلیسا اصلی جدا شدند. از سال ۱۸۵۲ و در نتیجه فعالیت های تبلیغی در آناتولی نیز پروتستان های آشوری ظهور کردند.(۴)

وقتی آشوری های کاتولیک توسط امپراتوری عثمانی به عنوان یک ملت شناخته شدند، جدایی آنها از کلیسای اصلی رسمی شد. آشوری ها که تا پیش از جدایی ۱۸۴۵ به احترام دومین حامی کلیسای آشوری، یاکوب بارادئوس، «یعقوبی» یا «آشوری های یعقوبی» نامیده می شدند، پس از آن آشوری های ارتدوکس، «آشوری های باستانی» نامیده شدند.(۵)

گذشته آشوریان امروزی استانبول به سال ۱۸۳۰ برمی گردد. آشوری ها به دلایل مختلف از جمله خشکسالی، فقر و یافتن نظم عمومی، مهاجرت به مناطق غربی آناتولی را آغاز کردند. آن ها به ویژه تصمیم گرفتند در استانبول که مرکز تجارت و صنعت آن روز بود، استقرار یابند. این تصمیم، توسط پدر دوم کلیسای ارتدوکس آشوری، الیاس هندی(۱۸۳۸-۱۸۴۷)، مورد تشویق قرار گرفت. (۶)

پدر دوم الیاس در سال ۱۸۴۴، دیروزآفاریان و کوریلوس یاکوب (اسقف شهر بزرگ قدس) را به عنوان نماینده ایلی آشوری ها به استانبول فرستاد. کوریلوس یاکوب پس از وفات پدر دوم الیاس نیز از سال ۱۸۴۷ تا ۱۸۷۱، به عنوان رئیس ایلی خدمت کرد. یاکوب در اولین فرصت خانه ای در خیابان کارناوال در محله بیگ اوغلو تارلاباشی (کوچه کاراکوروم امروزی) خرید. بعداً ، وی با حکم سلطان عبدالمجید (۱۸۳۹-۱۸۶۱) خانه‌اش را به کلیسایی با نام مریم آنا تبدیل کرد. البته در برخی منابع آمده است که همان ساختمان، قبلاً یک کلیسای قدیمی ارمنی بوده و توسط پدری ارمنی به آشوریان اختصاص یافته است.(۷)  یاکوب همچنین خانه‌ای در کنار کلیسا می سازد که بتواند از آن به عنوان اقامتگاه استفاده کند. سپس او یک چاپخانه کوچک نیز خریداری کرد و کتاب های مزامیر و گرشونی را به زبان آشوری برای کلیسا چاپ کرد. در حال حاضر برخی از این کتاب‌ها نیز موجود است.(۸)

کلیسای مریم آنا که با چوب ساخته شده بود، در آتش سوزی سال ۱۸۷۰ محله بیگ اوغلو سوخته و به  خاکستر تبدیل شد. این کلیسا در سال ۱۸۸۰، این بار از جنس سنگ، بازسازی شد. در دهه ۱۹۵۰، زمانی که جمعیت آشوری های ارتدکس ساکن استانبول شروع به افزایش کرد، فضای کلیسای موجود، کافی نبود. بنابراین تصمیم بر این شد که با خرید ساختمان مجاور، کلیسا بزرگ شود. بین سال¬های ۱۹۶۱ تا ۱۹۶۳ و در نتیجه اقدامات دقیق، کلیسا شکل فعلی خود را بدست آورد.(۹)  این کلیسا که بین سال-های ۲۰۰۴-۲۰۰۶ مورد مرمت داخلی قرار گرفته، همچنان به عنوان نمایندگی منطقه ای و مرکز شهری(متروپولیتیک) آشوریان درحال خدمت می-باشد.(۱۰)

 

ساختار اقتصادی و اجتماعی

دومین مهاجرت بزرگ آشوری ها به استانبول پس از دهه ۱۸۳۰ در دهه ۱۹۵۰ آغاز شد. جمعیت آشوری های استانبول، که در دهه ۱۹۴۰ به چند صد نفرمی¬رسید، امروز تقریباً به ۱۸۰۰ خانواده رسیده است. حدود ۱۶۰۰ خانواده متعلق به کلیسای ارتدکس آشوری هستند. نیمی از ۲۰۰ خانواده باقیمانده به کلیسای کاتولیک آشوری و باقی آن¬ها نیز به کلیسای کلدانی و آشوری های پروتستان منسوب هستند. اگر بخواهیم به صورت اصالت محلی نیز این خانواده ها را تقسیم کنیم، ۱۱۰۰ خانواده اصالتا از اهالی ماردین، ۴۰۰ خانواده از دیاربکر، ۲۰۰ خانواده  از آدیامان و ال آزیغ و ۱۰۰ خانواده باقی مانده هم از آنتاکیا، مالاتیا و سیرت هستند.(۱۱)

بیشتر خانواده های آشوری که در استانبول زندگی می کنند، هیچ مشکلی اقتصادی ندارند. به غیر از ۱۵۰۰ خانواده که ۸۴ درصد آشوریان استانبول را تشکیل می دهند، خانواده های دیگر تا حدی در وضعیت اقتصادی ضعیفی قرار دارند. حدود ۹۰ خانواده (۵٪ از کل آشوری¬ها) از خانواده هایی که مشکل اقتصادی ندارند، بسیار ثروتمند بوده و اهل مادرین هستند. حدود ۹۰۰ خانواده (۵۰٪ کل آشوری‌ها) از خانواده های ثروتمند آشوری نیز اهل ماردین و دیاربکر هستند.

حدود ۱۱۰۰ خانواده آشوری استانبول (۶۰٪ از کل آشوری‌ها) در محل کار شخصی خود، کار می¬کنند؛ یا به عبارتی خود صاحب کار خود هستند. از ۷۰۰ خانواده باقیمانده نیز حداقل یک عضو از خانواده در کاری شاغل می‌باشد که صاحب کار او نیز در بیشتر موارد باز از آشوری‌ها می‌باشند.(۱۲) بیش از نیمی از آشوری‌های استانبول (حدود ۵۵٪) صاحب خانه هستند. حدود ۳۵۰ خانواده آشوری ماردینی در محله های کادکوی، مودا، فنریولو، گوزتپه، ارنکوی و سوادیه زندگی می‌کنند. البته در این آن¬ها، چند خانواده که اصالتا اهل میدیات هستند، نیز وجود دارند. همچنین حدود ۳۰۰ خانواده آشوری با اصالت ماردینی و دیاربکری در محله‌های یشیلکوی، فلوریا و آوجیلار زندگی می کنند.

نزدیک به ۴۰۰ خانواده آشوری در هر یک از محله های بکرکویی، باغچه‌لی و آتاکوی زندگی می کنند. ۳۵۰ خانواده آشوری نیز در محله کورتولوش ساکن هستند؛ محله‌ای که اکثر آشوری های دیاربکر در آن مستقر هستند. تقریباً ۲۰۰ خانواده آشوری که اصالتا بیشتر از مناطق روستایی هستند، در محله های محصور شده قوم‌قاپی، ساماتایا و قوجا مصطفی پاشا زندگی می کنند.(۱۳)

میزان باسوادی در بین آشوریان استانبول ۸۰٪ است که میزان این سنجه در بین جمعیت ۶۰ سال به بالا، به چیزی در حدود ۵۰٪ می‌رسد. دانش آموزان و فارغ التحصیلان دبیرستانی آشوریان استانبول نیز در حدود ۲۰۰ نفر می‌باشند که ۳٪ از جمعیت کل آنها را تشکیل می‌دهند.(۱۴) آشوری‌های استانبول تقریباً در هر گروه حرفه‌ای و تخصصی فعالیت می‌کنند اما تمرکز آنها بیشتر بر حرفه‌هایی نظیر جواهرسازی، چرم، تجارت، منسوجات و پوشاک، دارو، صنعتگری، ساخت و ساز، پارچه فروشی، حسابداری و آموزش است .(۱۵)

زندگی دینی

یوسف چتین از سال ۱۹۸۶ به عنوان پدر کلیسای ارتدکس آشوری در کلانشهر استانبول خدمت می¬کند. او چهار وظیفه معنوی دارد که یکی از آنها هوری پیسکوپ (کشیش اعظم) می‌باشد. همچنین او سایر وظایف کشیشی را نیز عهده دار است. آشوری‌ها علاوه بر کلیسای مرکزی، از هفت کلیسای دیگر متعلق به سایر جماعات نیز استفاده می کنند. در سال ۱۹۵۹ بنیاد وقفی آشوری به نام بیگ اوغلو در محل کلیسای قدیمی مریم آنا تأسیس شد. این بنیاد توسط هیئت مدیره دوازده نفری اداره می شود که هر چهار سال توسط مردم انتخاب می شوند.(۱۷)

مرکز آشوری های کاتولیک در استانبول، کلیسایی است که در محله گوموش‌سویی واقع شده است. جدای از این، کلیسای واقع در محله قوم‌قاپی که توسط آشوریان باستان استفاده می شود، نیز در مالکیت آشوری های کاتولیک می¬باشد. از سال  ۱۹۸۵ تا به امروز، رهبر دینی آشوری‌های کاتولیک استانبول، یوسف ساغ می‌باشد. از طرفی مرکز آشوری‌های کلدانی وابسته به بابل استانبول هم در محله بیگ اوغلو می‌باشد. از سال ۲۰۰۸، رهبر مذهبی آنها در استانبول، متروپولیتن ژوزف پالیکونل می‌باشد. جدای از آن، دو کلیسا در کورتولوش و گالاتاسرای نیز وجود دارد که یک کشیش در آن مشغول خدمت است.

 آشوری‌ها رسوم آیینی بسیار رنگارنگی دارند. آشوری‌های قدیمی، تصمیماتی را که در سال ۳۲۵ در شهر ایزنیک، در سال ۳۸۱ در شهراستانبول و در سال ۴۳۱ در شهر افسس گرفته شده است، می‌پذیرند. آنها هفت عمل مقدس، یعنی تعمید (ما مادیتو) ، تأیید(مورون)، اوهاریستیا (کوربونو)، روحانیت (کهنگی)، ازدواج (نکاح) ، توبه (اعتراف) را انجام می‌دهند.(۲۰) آشوری‌ها تنها مذهبی از مسیحیت هستند که امروزه عبادت نماز را همراه با رکوع، قیام و سجده ادامه می‌دهند. روحانی‌ها هفت بار و مردم سه مرتبه در روز نماز(اسلوثو) می خوانند. در مذهب آنها پنج روزه به نام های روزه نینوا، روزه بزرگ، روزه خواستگار یا سفیر(؟)، روزه مریم آنا و روزه میلاد به صورت سالانه و روزه های هفتگی در روزهای چهارشنبه و جمعه وجود دارد آنها با بازدید از اماکن مقدس (سوروثو کادیشتو)، به ویژه زیارت قدس، حاجی یا زائر(ماکدشویو) می‌شوند. فریضه زکات در دین آن‌ها وجود ندارد. به جای آن، یک عمل داوطلبانه خیریه‌ای یا صدقه وجود دارد برای تأمین هزینه‌های جاری کلیسا و کمک به فقرا انجام می شود. آن‌ها همچنین اعیاد و روزهای مخصوص پرستش با عناوین بزرگداشت حضرت عیسی(ع)، حضرت مریم(س) و سایر مقدسین دارند. (۲۱)

نویسنده: نیهات دوراک

منبع: دایره المعارف استانبول

 

در همین باره بخوانید:

مردی که عاشق استانبول بود: سماوی اییجه و نقش او در تاریخ هنر عثمانی

فـعالیت‌های دیپلمات‌های ایرانی در لژهای فراماسونی استانبول

سنت دارالاحادیث و بخاری‌خوانی در استانبول

گزارشی از یک مقاله تامل‌برانگیز در مورد سلطان محمد فاتح + اصل مقاله

 

پانویس‌ها و منابع

۱٫ نعیم دلمنر، “آشوریان استانبول” ، ۱۱-۱۳، ۲۰۱۲٫

۲٫ کانان سیفلی، “ساختار اداری غیر مسلمانان در امپراتوری عثمانی: پرونده کلیسای باستانی آشوری” ، آشوری‌ها و آشوری‌گری، لذت. احمد تاشغین، ایوب تانری وردی و جانان سیفلی، جلد۴، استانبول ۲۰۰۵، جلد۱، ص۲۶۰

۳٫ ساموئل آکدمیر، آشوریان در موزاییک استانبول، استانبول ۲۰۰۹ ، ص ۹۲٫

۴٫ آکدمیر، آشوریان در موزاییک استانبول، ص ۴۶٫

۵٫ عزیز گونل، تاریخ آشوریان ترک ، دیاربکر ۱۹۷۰ ، ص ۳۵؛ ابراهیم آزکوشار، «آشوری های ماردین در قرن بیست و یکم»، رساله دکتری ، دانشگاه ارسیس ، ۲۰۰۶ ، ص ۳۲٫

۶٫ آکدمیر، آشوریان در موزاییک استانبول، ص ۹۲٫

۷٫ توماس چرمه، «کلیسای ارمنی-آشوری سورپ آسدوادزاده»، ت ت، ۲۰۰۲، ۲۰۲SY?))، ص ۳۶ .

۸٫ آکدمیر، آشوریان در موزاییک استانبول ، ص ۹۴٫

۹٫ زکی دمیر، “جامعه ارتدکس سریانی استانبول” ۲۰۱۲، ص۱۲٫

۱۰٫ آکدمیر، آشوریان در موزاییک استانبول ، ص. ۱۲۲

۱۱٫ توما بار شاومه، آشوریان استانبول از دیروز تا امروز ، سوترت آلیژ / سوئد ۱۹۹۱ ، ص. ۸؛ دمیر ، “جامعه ارتدکس سریانی استانبول”.

۱۲٫ توما بار شاومه، آشوریان استانبول، ص. ۹-۱۰٫

۱۳٫ توما بار شاومه، آشوریان استانبول، ص. ۱۰-۱۱

۱۴٫ توما بار شاومه، آشوریان استانبول، ص. ۱۱-۱۲٫

۱۵٫ دمیر، “جامعه ارتدکس سریانی استانبول”.

۱۶٫ ترومن ساکارر، “تاریخچه کلیسای «تارلاباش»، مجله اخبار و فرهنگ متروپولیتین آشوری¬های ارتدکس استانبول، ۲۰۰۴ ، ص. ۷-۸ ، ص. ۱۹

۱۷٫ آکدمیر، آشوریان در موزاییک استانبول ، ص ۴۸؛ زکی دمیر، “جامعه ارتدکس سریانی استانبول” ، ۲۰۱۲، ص ۱۱-۱۳ ، suryanikadim.org

۱۸٫ توما بار شاومه، آشوریان استانبول ، ص. ۱۸

۱۹٫ نیهات دوراک، از دیدگاه آشوریان شورای کادی¬کوی ، استانبول ۲۰۱۲ ، ص۹۶٫

۲۰٫ نیهات دورک، پرستش در کلیسای ارتدکس سریانی ، استانبول ۲۰۱۱ ، ص ۱۶۶٫

۲۱٫ توقف، پرستش در کلیسای ارتدکس سریانی، ص ۱۰۶٫