مطالعات عثمانی
پایگاه مطالعات عثمانی: سماوی اییجه، بیزانس شناس و مورخ هنری اهل ترکیه بود. وی دانشمند شناخته شده ای در حوزه مطالعات هنری بیزانس و عثمانی به شمار می‌رفت.
ائییجه که مقاله و تحقیقات دایره المعارفی وی در بیش از هزار کتاب منتشر شده، نقش مهمی در شناخته شدن هنر بیزانس و مقایسه آن با هنر عثمانی در ترکیه داشت. وی به عنوان “عاشق استانبول” شهرت دارد. مقالات وی درباره آثار تاریخی گمشده استانبول مهمترین منبع مطالعاتی در این زمینه است. او به هنگام اشتغال در شورای عالی حفاظت از میراث فرهنگی و طبیعی نقش عمده ای در حفظ بسیاری از بناهای تاریخی از نابودی داشت و حتی در برخی موارد که ناتوان از حفظ آن آثار بود ثبت تاریخی آنها را فراهم آورد.
وی درکنار مطالعات خود در زمینه آثار تاریخی استانبول، در زمینه مکان‌های باستانی کوه‌های توروس و آثار عثمانی در کشورهای بالکان نیز تحقیقاتی انجام داده است.
زندگینامه
سماوی اییجه در ۹ دسامبر سال ۱۹۲۲ در استانبول به دنیا آمد. وی از اعضای خانواده ریشه دار و ملوان اییجه‌اوغوللاری در آماسرا (Amasra) است. پدرش افسر نیروی دریایی “محمد کمیل بیگ” است و مادرش “خدیجه خانم” دختر “حاجی ابراهیم بیگ” از اشراف آماسرا است.
وی تحصیلات ابتدایی خود را در مدرسه ابتدایی سنت لوئیس در استانبول آغاز کرده و در مدرسه فرانسوی دیگری به نام سنت ژوزف ادامه داد. سپس به دبیرستان گالاتاسارای رفت و در سال ۱۹۴۳ فارغ التحصیل شد. علاقه او به آثار باستانی از سالهای تحصیلات ابتدایی آغاز شده بود و از همان دوران نوجوانی او اوقات فراغت و تعطیلات خود را به گشت و گذار در استانبول اختصاص می‌داد.
اولین نوشته وی در دایره المعارف استانبول تنظیم شده توسط رشاد اکرم کُچو در سال ۱۹۴۹ منتشر شد. وی پس از اولین مقاله‌اش در مورد مسجد هورامی احمد پاشا در منطقه چارشامبای فاتح، مقالات زیادی نوشته و به دائره المعارف کمک کرد. سماوی اییجه پس از آشنایی با آلفونس ماریا اشنایدر به دعوت وی با هدف تحقیقات در حوزه هنر و باستان‌شناسی بیزانس به گوتینگن رفت. به هنگام جنگ جهانی دوم در دانشگاه‌های وین و برلین در رشته تاریخ بیزانس به تحصیل پرداخت.
بعد از زمزمه اشغال برلین به ترکیه بازگشت. وی در سال ۱۹۴۸ با نوشتن پایان نامه‌ای در مورد مناره‌های استانبول با پروفسور ارنست دیز، از دانشکده ادبیات دانشگاه هنر استانبول فارغ التحصیل شد. هدفش از تهیه این پایان‌نامه اثبات این مهم بود که “علاوه بر مناره‌های مصر، مغرب و ایران که به طور کامل مورد مطالعه قرار گرفته‌اند، مناره های ترکی-عثمانی نیز از جایگاه مهمی برخوردار هستند.”
وی به ویژه بسیاری از مناره‌هایی را که علی رغم تخریب مساجدشان سرپا بودند، شناسایی کرد و بسیاری از بناها را که امروز اثری از آنها نیست، ثبت کرد. اییجه با شرکت در کاوش های سیده (Side) که توسط “عارف مفید مانسل” در سالهای ۱۹۵۰-۱۹۵۳ انجام می‌شد، در سال ۱۹۵۲ پایان نامه خود در مورد “ساختمان‌های دوره بیزانس در منطقه سیده” دکترای خود را به پایان رساند. ائییجه در سال ۱۹۵۴ با کامران یالقین ازدواج کرد و در نتیجه این ازدواج آنها صاحب دو فرزند دختر شدند.
وی در سال ۱۹۵۵ با کتاب “آخرین دوره معماری بیزانس در استانبول” ارتقاء آکادمیک دریافت کرد و در همان سال توسط دولت فرانسه با نشان لژیون دونور تقدیر شد. در سال ۱۹۵۸ به همراه همسرش به دانشگاه مونیخ رفت. وی با برنده شدن بورس تحصیلی هومبولت ۱۳ ماه در دوره‌های آموزشی شرکت کرد و اوقات فراغت خود را به جمع آوری کتاب اختصاص داد.
در سال ۱۹۵۹ به پست خود در گروه تاریخ هنر دانشگاه استانبول بازگشت و به تدریس تاریخ بیزانس پرداخت. در سال ۱۹۶۳ کرسی جدیدی به نام کرسی بیزانس در دانشکده ادبیات تأسیس شد. در سال ۱۹۶۴ ائییجه با اثر پژوهشی “موسسه دینی-اجتماعی دوره ابتدای عثمانی: زاویه‌ها” به پروفسوری رسید و در کرسی بیزانس به خدمت پرداخت. در سال ۱۹۸۲ وی ریاست گروه را پس از ترکیب کرسی بیزانس با رشته‌های دیگر و تبدیل آن به بخش باستان شناسی و تاریخ هنر، بر عهده گرفت.
سماوی اییجه علاوه بر مطالعات خود در مورد آثار تاریخی استانبول، تحقیقات باستان شناسی در مناطق باستانی توروس را آغاز کرده و در کشورهای بالکان به تحقیق و گردآوری آثار ترکی پرداخت. اییجه پس از تدریس در دانشگاه‌های مختلف سوئد، فرانسه و آلمان و همچنین کنفرانس در بسیاری از نقاط جهان در سال ۱۹۹۱ بازنشسته شد. وی علاوه بر تحصیلات آکادمیک، بین سالهای ۱۹۵۸-۱۹۹۷ به مدت ۳۸ سال در شورای عالی حفاظت از میراث فرهنگی و طبیعی خدمت کرده و در سال ۱۹۹۷ به دلیل عدم اجازه به ساخت مسجد در میدان تقسیم از شورای عالی حفاظت از میراث فرهنگی و طبیعی کنار گذاشته شد. او کتاب‌های ارزنده‌ای در مورد استانبول و بیزانس در کتابخانه شخصی خود داشت که متشکل از ۳۰۰۰۰ کتاب است. این کتابخانه را می توان در بخش مطالعات بیزانس موسسه تحقیقاتی استانبول و بخش کتابخانه سماوی اییجه مشاهده کرد (موسسه تحقیقاتی استانبول بنیاد سونا و اینان قیراچ در تپه باشی). وی عضو اصلی موسسات باستان شناسی آلمان و عضو آکادمی سلطنتی بلژیک بود.
این تاریخ پژوه برجسته در سال ۲۰۱۱ در شاخه تاریخ هنر، جایزه بزرگ فرهنگ و هنر ریاست جمهوری ترکیه را دریافت کرد. وی همچنین صاحب جایزه علمی آکادمی علوم ترکیه است.
مرگ
سماوی ائییجه به هنگام درمان به تاریخ ۲۸ می ۲۰۱۸ در بیمارستان آموزش و تحقیقات دانشکده پزشکی دانشگاه مالتپه در سن ۹۵ سالگی درگذشت. وی پس از نماز تشییع در مسجد فاتح در تاریخ ۳۰ مه ۲۰۱۸ در قبرستان مسجد فاتح به خاک سپرده شد.
برخی از آثار
مناره های استانبول
معماری بیزانس در اواخر دوره
گالاتا و برج آن
بسفر در دوره بیزانس
یادداشت هایی از استانبول قدیمی
استانبول در طول تاریخ
آتاترک و پیترو کانونیکا
بورسا
بناهای تاریخی فاتح با عکس ها
راهنمای پتیت استانبول
استانبول: شهر گنبدها
تحقیقات باستان شناسی در مونته نگرو و اطراف کارامان
هدیه سماوی ائییجه: نوشته های استانبول
