تاریخ عثمانی

اَرْطُغْرُل (۵۹۰-۶۸۰ یا ۶۸۴ق/ ۱۱۹۴-۱۲۸۱ یا ۱۲۸۵م)، فرزند سلیمان بن قیِ الپ، پدر عثمان غازی (بنیان‌گذار سلسلۀ عثمانی). از جزئیات زندگانی و نیز تاریخ تولد و درگذشت او آگاهی دقیقی در دست نیست. برخی درگذشت او را در ۶۸۰ق، در ۹۰ سالگی (قره چلبی، ۳۳۹؛ سامی، ۲/ ۸۳۳؛ آصاف، ۲/ ۲۸)، …

اُروچْ بِیک‌ (د پس از ۹۰۷ق‌/ ۱۵۰۱م‌)، فرزند عادل‌، یکی‌ از نخستین وقایع‌نگاران‌ دورۀ عثمانی‌. از زندگی‌ او آگاهی‌ چندانی‌ در دست نیست‌. از وقف‌ نامه‌ای‌ که‌ از وی‌ در بایگانی‌ نخست‌وزیری ترکیه‌ محفوظ است‌ (نک‍ : بلدیسنو، ۳۶۲، ۳۶۰) و نیز از «دیباچۀ» تواریخ‌ آل عثمان‌ بر می‌آید که‌ پدرش‌ ابریشم‌ فروش‌ بوده‌، و …

اَسْعَدْ پاشا، احمد (۱۲۴۴ – ۱۲۹۲ق‌/ ۱۸۲۸ – ۱۸۷۵م‌)، از رجال‌ مشهور لشکری‌ و صدراعظم‌ عثمانی‌ در دورۀ سلطنت‌ سلطان‌عبدالعزیز (۱۲۷۸-۱۲۹۳ق‌/ ۱۸۶۱-۱۸۷۶م‌). پدرش‌ محمدآقا از مأموران‌ نظامی‌ عثمانی‌ در جزیره‌ ساقز (کیوس‌ یونانی‌) بود و احمد اسعد در همانجا دیده‌ به‌ جهان‌ گشود. دریادار خلیل‌ رفعت‌ پاشا، هنگام‌ بازدید از جزیرۀ …

در تاریخ فکری و فرهنگی امپراتوری عثمانی سه شخصیت مشهور به اسعد افندی شناخته شده اند که در زیر به معرفی این سه شخصیت میپردازیم. نویسنده هر سه زندگینامه استاد علی اکبر دیانت است. اَسْعَدْ اَفَنْدی‌، محمد (۱۸ ربیع‌ الاول‌ ۱۲۰۴- ربیع‌ الاول‌ ۱۲۶۴ق‌/ ۶ دسامبر ۱۷۸۹- فوریۀ ۱۸۴۸م‌)، وقایع‌ نگار، …

اِسْماعیل‌ پاشا نِشانْچی‌ (مق ۱۱۰۱ق‌/ ۱۶۹۰م‌)، صدراعظم‌ سلطان‌ سلیمان‌ دوم‌ عثمانی‌. تاریخ‌ تولد اسماعیل‌ دانسته‌ نیست‌، اما از آنجا که‌ هنگام‌ مرگ‌، ۷۰ ساله‌ بوده‌ (عثمان‌زاده‌، ۱۱۴)، می‌توان‌ گفت‌ که در حدود سال‌ ۱۰۳۱ق‌ متولد شده‌ است‌. از خانواده‌ و تبار وی‌ نیز هیچ‌ آگاهی‌ در دست‌ نیست‌. او اصلاً از …

اَسْهام‌، جم‍‍ع سهم به معنی بخش و حصّه‌، اما در معنی خاص‌، اصطلاحی است مالی در دولت عثمانی در مفهوم اوراق قرضه و اسناد خزانه که به صورت تعهد نامه‌، اسکناس و یا مقرری سالانه واگذار می‌شد. اسهام در اوایل سلطنت مصطفی سوم (ح ۱۱۷۱-۱۱۸۷ق‌/ ۱۷۵۷-۱۷۷۳م‌) رواج یافت‌. در ۱۱۸۲ق چون هزینۀ …

اَشْکِنْجی، یا اَشکینجی، اَشکنُجی، اصطلاحی در سازمان نظامی دولت عثمانی، به معنی سرباز آمادۀ رزم؛ همچنین نام سپاهی مرکب از افراد تعلیم دیده به سبک اروپایی در دوران محمود دوم (سل‍ ۱۲۲۳-۱۲۵۵ ق / ۱۸۰۸- ۱۸۳۹ م). کلمۀ اَشکن یا اشکین به معنی دوان، روان و اسب تندرو (کاشغری، ۱۰۰؛ …

حَمْزه‌حامِدْ پاشا، مشهور به توقیعی و نشانچی (ح ۱۱۱۳-۱۱۸۳ ق/ ۱۷۰۱-۱۷۷۰ م)، دولتمرد و صدراعظم عثمانی در دورۀ سلطنت مصطفى سوم، بیست و ششمین سلطان عثمانی (سل‍ ۱۱۷۱-۱۱۸۸ ق/ ۱۷۵۷-۱۷۷۴ م). حمزه‌حامد در استانبول متولد شد. پدرش احمدآغا از بازرگانان قصبۀ دَوَلی‌حصار، از توابع شهر نیده / نکیده بود (جاوید، ۸؛ …

خادِمْ حَسَنْ پاشا (د ۱۰۰۶ ق/ ۱۵۹۸ م)، صدراعظم عثمانی در زمان سلطنت محمد سوم، سیزدهمین سلطان عثمانی (سل‍ ۱۰۰۴-۱۰۱۲ ق/ ۱۵۹۵-۱۶۰۳ م). از زمان و مکان و نیز اصل و تبار او آگاهی دقیق در دست نیست. احتمالاً از کودکان مسیحی نومسلمان ــ دِوشیرمه ــ (نک‍ : پاکالین، I/ ۴۴۴-۴۴۸) بود …

آرپالیق، یا آرپالِق، نوعی خاص از مقرری و درآمد نقدی یا جنسی در نظام اداری و مالی دولت عثمانی که به طرق و صور گوناگون نسبت به دوره‎های مختلف، به عنوان اضافه حقوق در هنگام اشتغال به خدمت، یا پس از بازنشستگی یا معزولیت و کناره‎گیری از کار، به عنوان حق …