بِیرامْ پاشا، یا بایرام پاشا (د ۱۰۴۸ق /۱۶۳۸م)، دولتمرد و صدراعظم دولت عثمانی در زمان فرمانروایی مراد چهارم، هفدهمین سلطان عثمانی (سل ۱۰۳۲-۱۰۵۰ ق /۱۶۲۳-۱۶۴۰ م). وی در استانبول متولد شد و مدارج ترقی را در تشکیلات ینی چریها پیمود و به مقام فرماندهی این سپاه نیز رسید (شیخی، ۱ …
بیشتر بخوانید »دایرة المعارف
بیرقداری، وظیفهای نمادین اما مهم
بِیرَقْدار، عنوان و منصبی در سازمان نظامی دولت عثمانی. وظیفۀ بیرقدار (بایراقدار) که او را علمدار و سنجقدار نیز مینامیدند، حفظ و حمل پرچم در واحدهای نظامی منظم و نامنظم و نهادهایی که پرچم خاص داشتند، بوده است. سابقۀ این منصب گویا به عصر سلاجقۀ آسیای صغیر باز میگردد، اما …
بیشتر بخوانید »تاریخ پسوند پاشا؛ از سلجوقیان تا مصطفی کمال پاشا
پاشا، عنوان یا لقب دولتمردان عالیرتبۀ لشکری و کشوری در امپراتوری عثمانی که از جانب سلطان به آنان اعطا میشد. این عنوان در سراسر قلمرو امپراتوری از آناتولی و روم ایلی تا سرزمینهای عربی خاورمیانه و شبه جزیره و شمال افریقا و متصرفات اروپایی این دولت متداول بود. زمان شروع استعمال …
بیشتر بخوانید »اخیبابا؛ جایگاهی در میانه اصناف و تصوف
اَخی بابا، عنوان رئیس صنف دباغان و سراجان در امپراتوری عثمانی که گاه به رؤسای دیگر صنفها نیز اطلاق میشد (پاکالین، I/ ۲۹). گروهی را که از خلق کناره گرفته، و گوشهنشینی اختیار کرده بودند، ترکها به سبب زهد آنان بابا، یا دَدَه (پدر) میگفتند (هامر پورگشتال، I/ ۱۱۵) و در سازمان اخیها …
بیشتر بخوانید »زندگینامه کوتاه ارطغرل، نیای عثمانیان
اَرْطُغْرُل (۵۹۰-۶۸۰ یا ۶۸۴ق/ ۱۱۹۴-۱۲۸۱ یا ۱۲۸۵م)، فرزند سلیمان بن قیِ الپ، پدر عثمان غازی (بنیانگذار سلسلۀ عثمانی). از جزئیات زندگانی و نیز تاریخ تولد و درگذشت او آگاهی دقیقی در دست نیست. برخی درگذشت او را در ۶۸۰ق، در ۹۰ سالگی (قره چلبی، ۳۳۹؛ سامی، ۲/ ۸۳۳؛ آصاف، ۲/ ۲۸)، …
بیشتر بخوانید »اروچ بیگ، از بنیانگذاران تاریخنگاری عثمانی
اُروچْ بِیک (د پس از ۹۰۷ق/ ۱۵۰۱م)، فرزند عادل، یکی از نخستین وقایعنگاران دورۀ عثمانی. از زندگی او آگاهی چندانی در دست نیست. از وقف نامهای که از وی در بایگانی نخستوزیری ترکیه محفوظ است (نک : بلدیسنو، ۳۶۲، ۳۶۰) و نیز از «دیباچۀ» تواریخ آل عثمان بر میآید که پدرش ابریشم فروش بوده، و …
بیشتر بخوانید »احمد اسعد پاشا، از نظامیگری تا دولتمردی
اَسْعَدْ پاشا، احمد (۱۲۴۴ – ۱۲۹۲ق/ ۱۸۲۸ – ۱۸۷۵م)، از رجال مشهور لشکری و صدراعظم عثمانی در دورۀ سلطنت سلطانعبدالعزیز (۱۲۷۸-۱۲۹۳ق/ ۱۸۶۱-۱۸۷۶م). پدرش محمدآقا از مأموران نظامی عثمانی در جزیره ساقز (کیوس یونانی) بود و احمد اسعد در همانجا دیده به جهان گشود. دریادار خلیل رفعت پاشا، هنگام بازدید از جزیرۀ …
بیشتر بخوانید »اسعد افندی: سه شخصیت هم نام در تاریخ عثمانی
در تاریخ فکری و فرهنگی امپراتوری عثمانی سه شخصیت مشهور به اسعد افندی شناخته شده اند که در زیر به معرفی این سه شخصیت میپردازیم. نویسنده هر سه زندگینامه استاد علی اکبر دیانت است. اَسْعَدْ اَفَنْدی، محمد (۱۸ ربیع الاول ۱۲۰۴- ربیع الاول ۱۲۶۴ق/ ۶ دسامبر ۱۷۸۹- فوریۀ ۱۸۴۸م)، وقایع نگار، …
بیشتر بخوانید »اسماعیل پاشا نشانجی؛ صدراعظمی در تبعید
اِسْماعیل پاشا نِشانْچی (مق ۱۱۰۱ق/ ۱۶۹۰م)، صدراعظم سلطان سلیمان دوم عثمانی. تاریخ تولد اسماعیل دانسته نیست، اما از آنجا که هنگام مرگ، ۷۰ ساله بوده (عثمانزاده، ۱۱۴)، میتوان گفت که در حدود سال ۱۰۳۱ق متولد شده است. از خانواده و تبار وی نیز هیچ آگاهی در دست نیست. او اصلاً از …
بیشتر بخوانید »اَسْهام؛ اوراق قرضه سالانه در نظام مالی عثمانی
اَسْهام، جمع سهم به معنی بخش و حصّه، اما در معنی خاص، اصطلاحی است مالی در دولت عثمانی در مفهوم اوراق قرضه و اسناد خزانه که به صورت تعهد نامه، اسکناس و یا مقرری سالانه واگذار میشد. اسهام در اوایل سلطنت مصطفی سوم (ح ۱۱۷۱-۱۱۸۷ق/ ۱۷۵۷-۱۷۷۳م) رواج یافت. در ۱۱۸۲ق چون هزینۀ …
بیشتر بخوانید »