مطالعات عثمانی
پایگاه مطالعات عثمانی: از جمله سنت‌های رمضانی مشهور در ترکیه که از دوره عثمانی به یادگار مانده است «توپ افطار» است. هنوز هم در بسیاری از شهرهای ترکیه در ماه مبارک رمضان به صورت نمادین به هنگام اذان مغرب توپ شلیک میشود. این سنت که از دوره عثمانی و زمانی که هنوز امکان اطلاع دقیق از زمان اذان فراهم نشده بود به یادگار مانده است یکی از سنت های دوره متاخر عثمانی است.
نخستین استفاده از توپ برای اعلام زمان
برای نخستین بار در سال ۱۸۵۳ در عهد سلطان محمود دوم از شلیک توپ برای اعلام زمان‌های مقدس استفاده شد. نخستین نمونه چنین استفاده‌ای مربوط به قندبل مولود نبی (ص) بود که اهالی استانبول به وسیله شلیک توپ از این حادثه خبردار شدند. یک روز پیش از شب قندیل در هر وقت نماز یک توپ شلیک میشود و به این ترتیب با شلیک پنچ توپ مردم از آمدن زمان قندیل باخبر می‌شوند. این حادثه مورد توجه مردم قرار می‌گیرد و به این ترتیب اهالی استانبول درخواست می‌کند تا از این شیوه در ماه رمضان نیز برای اعلام زمان افطار استفاده شود و به این ترتیب سنت شلیک توپ افطار در عثمانی آغاز میشود.
در این دوره نخستین توپ افطار از حصار آناتولی شلیک شده و پس از آن حصار روملی و بعدتر در سورهای استانبول نیز توپ‌هایی شلیک میشد تا به این ترتیب همه اهالی شهر از رسیدن لحظه افطار مطلع شوند. در این شلیک‌ها در استانبول از توپ‌های سبک استفاده میشد و البته بعدتر با شیوع این سنت به سایر شهرها و حتی نواحی و ولایات دیگر عثمانی انواع مختلفی از توپ‌ها مورد استفاده قرار گرفت.
به این ترتیب شلیک توپ به عنوان مژده حوادث نیک از دوره سلطان محمود دوم آغاز شده و تبدیل به یکی از ارکان مراسم‌های مبارک میشود. این رسم حتی به مناسبت تولد شاهزادگان نیز اجرا شده و در برخی موارد به مدت پنج روز به شلیک توپ پرداخته میشد.
این رسم در دوره جمهوریت نیز تداوم پیدا کرد به طوری که در سال ۱۹۳۳ به مناسبت دهمین سالگرد تاسیس جمهوریت ۱۰۱ توپ شلیک شد.
این رسم البته با حواشی ای هم همراه بود و در برخی موارد منجر به زخمی و حتی کشته شدن افراد میشد. با توجه به اسناد عثمانی می‌توان متوجه شد که آسیب دیدگان این حوادث دارای مقرری مادام العمر از دولت می‌شدند. با افزیاش این حوادث نهایتا دولت عثمانی در سال ۱۳۳۰ هجری آیین نامه‌ای رسمی برای مقررات شلیک توپ اعلام می‌کند. بر اساس این آیین‌نامه فقط کسانی که آموزش‌های لازم را دیده باشند حق همکاری در شلیک توپ افطار داشته و همچنین این شلیک فقط در قلعه هایی که تمام امکانات و لوازمات لازم برای این امر را داشته باشند مجاز بود. در قلعه ها وشهرهایی که لوازمات لازم و کافی برای شلیک توپ وجود نداشت استفاده از اسلحه و لوازمات آتش بازی و منورها مجاز شناخته شد.
این رسم اکنون نیز در ترکیه و برخی کشورها که در ترکیب عثمانی بوده اند مانند اردن و فلسطین همچنان تداوم دارد و در شهرهای بزرگ ارتش به صورت نمادین به شلیک توپ میپردازد.
در همین باره بخوانید:
